Prof. Dr. Filip Raes (KU Leuven) is klinisch psycholoog en gedragstherapeut. Hij deed onderzoek naar depressieve gevoelens, angst en piekeren. Dit najaar publiceerde hij ‘Weg van het piekeren’, een boek voor iedereen die wil leren om anders om te gaan met piekeren.
Raes: “De officiële definitie is ‘repetitief negatief denken’. Het steeds maar blijven malen over problemen en de vervelende gevoelens die daarbij horen, zoals angsten en somberheid. Piekeren gebeurt haast automatisch en het is moeilijk om die zorgelijke gedachtenstroom stop te zetten.”
Raes: “Als er een probleem of een vervelende, bedreigende situatie is, ga je daar nogal eens over piekeren om een oplossing te zoeken. Een beetje piekeren en op je hoede zijn kan geen kwaad. Maar sommige mensen piekeren te vaak en te veel: dat kan voor problemen zorgen. Ze rijden zich vast in hun hoofd en wachten té lang om actie te ondernemen.”
Raes: “De ene piekert van nature al wat meer dan de ander, dus het is deels genetisch bepaald. Maar ook wat je meemaakt in je leven speelt een rol. Veel ellende en negatieve gebeurtenissen maken dat iemand meer piekert. Het is dus een samenspel tussen je genen en je voorgeschiedenis.”
Raes: “Als je merkt dat je in je werk, gezin of hobby niet meer goed kunt functioneren. Als je vastloopt en merkt dat je er zelf niet meer uitgeraakt.”
Raes: “Heel hard nadenken over een probleem heeft alleen maar zin als je na een paar minuten dichter bij een oplossing komt. Wie piekert, heeft vaak heel vage gedachten die door elkaar lopen en die je uiteindelijk niet dichter bij een concrete oplossing brengen. Piekeren zorgt er vaak voor dat je op de rem gaat staan en geen actie onderneemt.”
Raes: “Een beetje stress kan geen kwaad, maar aanhoudende, chronische stress is schadelijk voor je lichaam én je geest. Al maak ik niet graag het onderscheid tussen lichaam en geest. Er is een continue wisselwerking: psychische problemen zorgen ervoor dat fysieke problemen langer aanhouden en lichamelijke aandoeningen zorgen er op hun beurt voor dat je je mentaal minder goed in je vel gaat voelen.”
Raes: “Het begint bij het steeds sneller opmerken dàt je aan het piekeren bent: “Aha! Daar heb je het gepieker weer!” Zo kan je in een volgende stap bewuster beslissen om niet verder door te piekeren, maar actief iets anders te doén. Let wel, denken dat je nooit meer gaat piekeren is een illusie. Wie een geboren piekeraar is, zal in stressvolle situaties waarschijnlijk altijd wel als eerste reactie aan het piekeren slaan. Maar je kan dus leren om op dat moment sneller te kiezen voor iets anders dan te blijven doorpiekeren. En ga ook niet in je hoofd vechten tegen het piekeren, dan wordt het vaak alleen maar erger. Realiseer je dat het piekeren je niet verder helpt. Laat het voor wat het is en onderneem actie.”
Raes: “Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen wat je zelf eventueel kunt oplossen en datgene waar je eigenlijk weinig controle over hebt. Heb je bijvoorbeeld een vervelend probleem op je werk, dan is het belangrijk dat je dit eerst opmerkt en vervolgens actie onderneemt. Zet een paar concrete stappen naar een oplossing op papier. Als je echter piekert over de pandemie, een probleem waar je zelf geen invloed op kunt uitoefenenen, is het ook belangrijk om te erkennen dat je er niks aan kunt doen. Jij gaat niet het vaccin uitvinden dat de wereld redt. Maar je kunt wél mild zijn voor jezelf en je focus proberen te verleggen naar iets anders, iets dat je waardevol of betekenisvol vindt. Mensen die piekeren vergeten vaak de dingen te doen die ze écht belangrijk vinden. Ze willen eerst de ‘vervelende’ dingen oplossen in hun hoofd en dan pas tijd maken voor leuke dingen. Maar dan kan je blijven wachten. Er zullen altijd onaangename dingen zijn in je leven.”
Raes: “Het is cruciaal om te blijven investeren in sociaal contact, zoals vriendschappen. Zelfs als je je niet goed in je vel voelt, is het belangrijk om afspraken niet te snel af te zeggen. Het is voor chronische piekeraars belangrijk om te ervaren en te beseffen dat ze tegen alle verwachtingen in soms écht iets hadden aan een gesprek met een vriend, ook al keken ze er op voorhand misschien wat tegenop.”
Raes: “Wees een goede luisteraar en geef niet te snel allerhande, goedbedoelde tips of adviezen. Toon oprecht interesse. ‘Er zijn’ voor de ander. Zeg nooit dat ze het zich niet moeten aantrekken en dat het allemaal wel zal meevallen. Ga zeker niet méé piekeren. Het beste wat je kunt doen, naast er zijn en luisteren, is actief iets ondernemen. Een wandeling maken bijvoorbeeld. En praten. Piekeren is stil zitten in je hoofd, beweging is de beste remedie.”
Raes: “Als je ’s avonds niet kunt slapen, leg dan een notitieboekje naast je bed. Schrijf op wat je niet mag vergeten, wat er nog moet gebeuren en ook wanneer je wat gaat doen. Bij wie piekert, lopen alle gedachten door elkaar dus maak je best een stappenplan. Orde in je hoofd neemt al veel stress weg.”
Deze website gebruikt cookies om je een betere bezoekerservaring te bieden. Bepaal hier welke soort cookies je toestaat.